Publikacja dr hab. n. med. Ewy Wypasek w naukowym czasopiśmie Vascular Pharmacology

Dr hab. n. med. Ewa Wypasek w 2020 roku w prestiżowym naukowym czasopiśmie – Vascular Pharmacology, opublikowała artykuł pod tytułem „Effects of rivaroxaban and dabigatran on local expression of coagulation and inflammatory factors within human aortic stenotic valves” (2020;130:106679. doi: 10.1016/j.vph.2020.106679).

Wpływ rywaroksabanu i dabigatranu na lokalną ekspresję czynników krzepnięcia i czynników zapalnych w ludzkich stenotycznych zastawkach aortalnych.

Stenoza aortalna (AS) jest obecnie najczęściej występującą i najczęściej operowaną nabytą wadą zastawkową serca. Wiele dowodów wskazuje, że patomechanizm miażdżycy i AS jest podobny, jednak kalcyfikacja zastawki aortalnej następuje szybciej, a jej nasilenie jest zwykle większe niż w blaszkach miażdżycowych. Jest to spowodowane m.in. obecnością komórek zrębowych (interstycjalnych, ang. valvular interstitial cells, VICs) w zastawce, które łatwo przekształcają się osteoblasty, czyli komórki kościotwórcze. W ostatnich latach wykazano, że układ krzepnięcia pełni znaczącą rolę w rozwoju AS, czego wyrazem jest m.in. ekspresja czynnika tkankowego (ang. tissue factor, TF) i akumulacja fibryny na powierzchni i wewnątrz płatków zastawki.

W niniejszym artykule wykazano obecność innych białek układu krzepnięcia in loco w płatkach zastawek u pacjentów z AS takich jak FX, FXa, FVII i receptorów PAR1 i PAR2 (protease-activated receptors), przez które te białka działają. Udowodniono, że VICs hodowane in vitro wykazują stałą ekspresję FX, PAR1 i PAR2 i są zdolnie do ekspresji FII, FVII i FXa po stymulacji zapalnej. Obecność PAR1 i PAR2 sugeruje możliwe działanie trombiny i FXa bezpośrednio na VIC. Można wnioskować, że u chorych z AS, miejscowa ekspresja białek układu krzepnięcia i PAR1/2 na komórkach VIC może przyczynić się do progresji choroby związanej z nasileniem stanu zapalnego i postępującym procesem kalcyfikacji zastawki.

Co ważne wykazano, że nowe leki przeciwkrzepliwe (doustne antykoagulanty niebędące antagonistami witaminy K) takie jak rywaroksaban (bezpośredni inhibitor FXa) i dabigatran (bezpośredni inhibitor trombiny) w stężeniach fizjologicznych mogą hamować odpowiednio działanie FXa i trombiny na poziomie in vitro. Wykazano, że zarówno rywaroksaban jak i dabigatran prowadzą do obniżenia uwalniania przez VIC metaloproteinaz (MMP1, -2, -3) i cytokin/białek zaangażowanych w proces zapalny i kalcyfikację zastawki (IL-32, -34, -35; osteopontyna, osteokalcyna). Można przypuszczać, że długotrwałe leczenie rywaroksabanem lub dabigatranem może zmniejszyć stan zapalny w obrębie stenotycznych zastawek aortalnych i prowadzić do wolniejszego włóknienia/wapnienia zastawki aortalnej u ludzi.

Otrzymane wyniki wskazują na możliwość wdrożenia nowych strategii terapeutycznych potencjalnie zwalniających lub/i hamujących progresję stenozy aortalnej. Ze względu na wydłużający się okres życia, AS będzie rozpoznawalna w nadchodzących latach coraz częściej. Zastosowanie nowych leków w leczeniu AS jest bardzo ważne ze względu na dotychczasowy brak skutecznej farmakoterapii tej wady, co powoduje, że chorzy z objawami AS muszą być poddani leczeniu operacyjnemu.

Dr hab. n. med. Ewa Wypasek, kieruje Pracownią Biologii Molekularnej, w której pracownicy zajmują się głównie diagnostyką genetycznie uwarunkowanych chorób serca i naczyń.

Od 2006 roku jest to czołowy w Małopolsce ośrodek wykonujący pełen panel badań w kierunku trombofilii. Obejmuje analizę polimorfizmów genetycznych sprzyjających zakrzepicy, oznaczenie poziomów inhibitorów krzepnięcia, oznaczenie stężenia homocysteiny, oznaczenia w kierunku zespołu antyfosfolipidowego i poziomu czynnika VIII.

Pracownia prowadzi również badania w kierunku wrodzonego niedoboru inhibitorów krzepnięcia: antytrombiny, białka C i S, jako przyczyny zakrzepic żylnych i tętniczych oraz niedoboru fibrynogenu (dysfibrynogenemii oraz hipofibrynogenemii).

Jest to jedyny w Małopolsce ośrodek prowadzący diagnostykę trombocytopenii indukowanej heparyną (HIT), którą stwierdza się u 0,3-3% chorych leczonych heparyną niefrakcjonowaną i u <1% chorych otrzymujących heparynę drobnocząsteczkową.