Mgr Matylda Sankiewicz z Zespołu Psychologów przybliża specyfikę pracy w Szpitalu

Rozmowa z mgr Matyldą Sankiewicz – psychologiem z Zespołu Psychologów w Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. św. Jana Pawła II, którego Kierowniczką jest mgr Paulina Tomsia.

Międzynarodowy Dzień Psychologa jest ważnym dniem dla osoby wykonującej ten zawód?

Dzień psychologa to od pewnego czasu dzień dla mnie bardzo znaczący. Wybierając studia psychologiczne kilka lat temu mierzyłam się z pytaniami  – dlaczego akurat ten kierunek?  Dzisiaj czuje ogromną satysfakcję z tego co robię i jestem dumna z zawodu, który wykonuje. Doczekaliśmy się momentu w Polsce, gdzie zarówno dyrektorzy szpitali jak i zatrudnieni w szpitalach lekarze zaczęli zauważać potrzebę współpracy z psychologiem, nie tylko na oddziałach związanych z leczeniem psychiatrycznym. Wiele badań pokazało, że zadbanie o sferę psychiczną Pacjenta przyczynia się do jego szybszego zdrowienia.

Jak wygląda praca psychologa w szpitalu?

 W zależności od specyfiki oddziału, na którym jest zatrudniony dany psycholog, praca z Pacjentem znacząco różni się od siebie. W Krakowskim Szpitalu Specjalistycznym im. św. Jana Pawła II Zespół Psychologów liczy obecnie 18 osób. Nie uda mi się odpowiedzieć o pracy każdego z nas, ale mogę przestawić specyfikę pracy na kilku Oddziałach.

Zacznijmy zatem od Oddziału, na którym jest Pani zatrudniona.

Oddział, na którym mam przyjemność pracować to Oddział Kliniczny Kardiologii Interwencyjnej z Pododdziałem Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego. Pacjenci tego Oddziału mierzą się najczęściej z zawałem mięśnia sercowego, który przychodzi niespodziewanie i często nieodwracalnie zmienia ich życie. Zazwyczaj poznaję Pacjentów w momencie, kiedy zmagają się z gwałtownym pogorszeniem swojego stanu zdrowia. Głównym zadaniem, jakie sobie wtedy stawiam, to towarzyszenie im w przebyciu tego niezwykle trudnego czasu hospitalizacji. Stwarzam chorym przestrzeń na zrozumienie i  adaptację do obecnej sytuacji zdrowotnej oraz pomagam Pacjentom opracować trudne emocje, z którymi przyszło im się mierzyć. Pracuję nad obniżeniem stresu i lęku, który najczęściej objawia się silną obawą, o to, że zawał może się powtórzyć. Pracuję również ze zgłaszanymi problemami np. trudnościami ze snem oraz nad wzmacnianiem motywacji do dalszego leczenia i  zmianami dotychczasowych nawyków. Należy pamiętać, że Pacjenci przyjmowani są również w trybie planowym na Oddział w celu np. przeprowadzenia wcześniej wyznaczonego zabiegu. Towarzyszę wówczas chorym przed operacją, aby pomoc im zminimalizować odczuwany stres oraz wysoki poziom napięcia. To często moment, w którym Pacjenci mierzą się z lękiem przed śmiercią i mają potrzebę, by o tym porozmawiać, oferuję im wówczas do tego możliwie bezpieczną przestrzeń.

Czy praca psychologa polega wyłącznie na rozmowie wspierającej?

Oczywiście, że nie. Często Pacjenci wymagają szczegółowej oceny psychologicznej np. pod kątem zaburzeń funkcji poznawczych, wykonujemy wówczas testy poszerzonymi narzędziami przesiewowej oceny funkcji poznawczych lub zalecamy pełne badanie neuropsychologiczne. Są też chorzy, którzy borykają się z uzależnieniami lub posiadają trudną sytuację wewnątrzrodzinną. Prowadzimy wówczas psychoedukację i przekazujemy potrzebne materiały oraz wykaz placówek, do których mogą zgłosić się po pomoc po zakończonej hospitalizacji. Korzystamy również z pomocy lekarza psychiatry oraz działu socjalnego, który chętnie służy pomocą. Bywają też takie sytuacje, że chory mieszka poza granicami Krakowa, a rodzina nie ma możliwości częstych odwiedzin, wówczas na prośbę Pacjentów staramy się spełnić ich podstawowe potrzeby – jak np. zorganizowanie książek do czytania, czy zakup dodatkowych produktów spożywczych/higienicznych, bądź po prostu spędzamy z nimi czas, aby nie czuli się zupełnie osamotnieni.

Czy specyfika pracy psychologa na poszczególnych Oddziałach  bardzo różni się od siebie?

 Jest wiele części i cech wspólnych, ale znajdziemy także znaczące różnice. Na przykład na Oddziale Klinicznym Chorób Wieńcowych i Niewydolności Serca z  Pododdziałem Intensywnego Nadzoru Kardiologicznego, który prowadzi Ośrodek Diagnostyki i Leczenia Omdleń znajduje się  grupa chorych kardiologicznych z utratami przytomności. To Pacjent często mdlejący, narażony  na doświadczanie dużego dyskomfortu psychicznego wynikającego z utraty poczucia kontroli. Takim sytuacjom towarzyszą również społeczne trudności, a rolą psychologa jest diagnoza czynników psychicznych przyczyniających się do występowania omdleń i omdleń rzekomych, oraz podjęcie interwencji psychologicznych zmniejszających te dolegliwości.

Inaczej natomiast wygląda praca psychologa na oddziale Neurologicznym z Pododdziałem Udarowym i z Pododdziałem Rehabilitacji Neurologicznej. Pacjenci mierzą się tutaj z różnymi trudnościami o charakterze neurologicznym, które mogą mieć wpływ na ich sprawność ruchową, jak i poznawczą. Utrata – stopniowa lub nagła – tych możliwości bardzo często wpływa na dobrostan Pacjenta i jego sferę emocjonalną. Psycholog na oddziale diagnozuje czy i w jakim zakresie dany problem neurologiczny powoduje zaburzenia poznawcze u pacjenta – m.in. eksploruje jak działa pamięć, uwaga, funkcje wzrokowo-przestrzenne lub wykonawcze, ale też stara się określić bieżący stan emocjonalny pacjenta i inne aspekty psychologicznego funkcjonowania oraz sposoby radzenia sobie z chorobą.

Szpital posiada jedyny w małopolsce Oddział, który zajmuje się transplantacjami serca. Jak wygląda praca z pacjentami, którzy muszą przejść transplantację serca?

Na oddziale Klinicznym Chirurgii Serca, Naczyń i Transplantologii psycholog bierze udział w  procedurze kwalifikacji – wydając opinię o zdolnościach adaptacyjnych Pacjenta do nowego trybu życia po przeszczepieniu serca.  Istotnym elementem jest również ocena przeciwwskazań psychologicznych do przeszczepu. Takim przeciwwskazaniem może być np. czynne nadużywanie alkoholu, substancji psychoaktywnych, ale też brak osób wspierających. Korzystamy wówczas z wytycznych ISHLT –  The International Society for Heart and Lung Transplantation. Podczas trwania hospitalizacji psycholog pełni nieprzerwaną opiekę psychologiczną nad Pacjentami, korzysta z technik psychoterapeutycznych oraz prowadzi psychoedukację dotyczącą przestrzegania zaleceń medycznych, a także towarzyszy pacjentowi w procesie zdrowienia po zakończonym leczeniu.

Jest także Oddział, gdzie Pacjenci oczekują na przeszczep płuc, czy tam również można liczyć na wsparcie psychologa?

Oczywiście. Trudno sobie wyobrazić sytuację, gdzie brakuje tchu po przejściu kilku kroków, gdy człowiek mierzy się z silnym lękiem, że nie złapie kolejnego oddechu, co doprowadzi do uduszenia. Osamotnienie ze względu na ograniczenia w poruszaniu oraz poczucie niezrozumienia i nierzadko odczuwanie trudnych dla siebie emocji to tylko namiastka tego czego doświadczają Pacjenci na Oddziale Chorób Śródmiąższowych Płuc i Transplantologii.

Podczas konsultacji psycholog pracuje nad pełnym zrozumieniem doświadczeń Pacjenta, pomaga mu w drodze akceptacji trudnych przeżyć. Istotne jest, by dostrzec jego zasoby oraz złagodzić dolegliwości związane z lękiem i nierzadko depresją. Na tym oddziale psycholog również bierze udział w procedurze kwalifikacji Chorego do przeszczepu płuc.

A czy może Pani opowiedzieć jeszcze w kilku słowach o pracy psychologa na Oddziale Klinicznym Chirurgii Klatki Piersiowej i Chirurgii Onkologicznej?

Pacjenci na oddziale torakochirurgicznym to grupa Chorych w dużej mierze z diagnozą choroby nowotworowej, ale również osoby po wypadkach, na skutek których doszło do powikłań, czy uszkodzeń mechanicznych oraz osoby zakwalifikowane do zabiegu w celu leczenia innych schorzeń. Problemy, z jakimi mierzą się, chorzy bywają bardzo różne. Znaczącą trudnością może być proces adaptacji do choroby nowotworowej, do  samego pobytu w szpitalu, konfrontacja z ograniczeniami związanymi nie tylko z chorobą, ale także tymi, które mogą nastąpić po procesie leczenia. To, co często bywa trudne dla Pacjentów to radzenie sobie z regulowaniem silnych emocji i  tych, które postrzegane są dla nich jako trudne i nieprzyjemne. Rolą psychologa jest ocena stanu psychicznego Pacjenta, czuwanie czy nie dochodzi do dekompensacji i nie pojawiają się myśli rezygnacyjne i/lub samobójcze.

Czy najmłodsi Pacjenci szpitala także mają dostęp do opieki psychologicznej?

Tak, praca naszego Zespołu Psychologów nie ogranicza się tylko do pracy z osobami dorosłymi. Na Oddziale Chorób Infekcyjnych Dzieci i Hepatologii Dziecięcej oraz Oddziale Pediatrii i  Neurologii Dziecięcej pomagamy najmłodszym Pacjentom. W ośrodku rehabilitacji dziennej dla dzieci Pacjenci zmagają się z różnego rodzaju schorzeniami związanymi z rozwojem ruchowym takimi jak np.: nieprawidłowe napięcie mięśniowe, czy asymetrie ułożeniowe. Pod opieką Ośrodka są również dzieci, u których każda sfera rozwoju (nie tylko rozwój ruchowy) wymaga wzmożonej stymulacji i wsparcia (np. w przypadku dzieci ze zdiagnozowanym zespołem genetycznym czy mózgowym porażeniem dziecięcym). Rolą psychologa jest przeprowadzenie diagnozy psychologicznej, na podstawie której można ocenić poziom rozwoju psychoruchowego, intelektualnego czy emocjonalnego Pacjenta.  Prowadzimy kompleksową terapię psychologiczną podczas pobytu Pacjenta w szpitalu, jeśli tego wymaga. Na Oddziale Pediatrii i  Neurologii Dziecięcej jednymi z najczęściej diagnozowanych trudności są np. epilepsja, bóle i zawroty głowy, omdlenia, ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, ale też np. borelioza. Zadaniem psychologa jest diagnoza rozwoju poznawczego i emocjonalnego dziecka oraz towarzyszenie mu w przeżywaniu trudnych emocji, które nierzadko występują w czasie choroby.

Na koniec zapytam, czy Zespół Psychologów stanowi wsparcie także dla rodzin pacjentów?

Oczywiście. Wraz z jednym członkiem rodziny „choruje” zazwyczaj cała rodzina szczególnie gdy choroba dotyka wcześniej wspomnianych, młodszych pacjentów. Wspieramy rozmową bliskich naszych Chorych na każdym Oddziale jeżeli jest tylko taka potrzeba.

Wydaje się, że psycholodzy pełnią niezwykle istotną rolę w strukturze Szpitala.

Trudno jest mi się z tym nie zgodzić. Rola psychologa na oddziałach somatycznych w moim odczuciu jest bardzo istotna, ponieważ trudno sobie wyobrazić w dzisiejszych czasach pracę, w które odłączamy ciało od psychiki. Holistyczne rozumienie funkcjonowanie człowieka jest na szczęście coraz powszechniejsze i z ogromną nadzieją patrzę w przyszłość. Mam wielką nadzieję, że wkrótce na każdym oddziale w Polsce Pacjenci będą mogli liczyć na wsparcie nie tylko medyczne, ale również psychologiczne.